De rotonde van het ontlopen

Veel teams waar wij mee werken spreken de wens uit om een echt samenwerkend team te worden. Maar wat is daar voor nodig? In de praktijk blijkt dat veel teamleden om de hete brei heen draaien en ontlopen. Ze vermijden weliswaar conflicten, maar daarmee zet je geen stap richting beter samenwerken… Hoe komt het dat mensen blijven hangen op de rotonde van het ontlopen? Wat is er nodig om af te kunnen slaan richting een goede samenwerking?

Bij een groep willen horen
In onze blog over de drempel naar een topteam beschreven we al een aantal redenen waarom mensen vaak moeite hebben met de stap naar eerlijke feedback. Dit heeft vaak te maken met (onbewuste)aannames dat onze eerlijkheid niet gepast of kwetsend zou kunnen zijn. Dit heeft onder andere te maken met een zeer oude functie van ons brein: de behoefte om onderdeel uit te maken van een groep. Gedrag van ons dat er voor zou kunnen zorgen dat we buiten de groep geplaatst worden is gedrag dat we onbewust proberen te vermijden. Vroeger betekende buiten de groep ook buiten de grot en dus een kleinere kans op overleven. Tegenwoordig is de grot een kantoorpand met klimaatbeheersing, maar ontlopen we nog steeds met regelmaat de situaties waarin (we denken dat) de kans bestaat dat we met een kritische houding geen promotie zullen krijgen of nog ergeronze plek in de groep verliezen. En zonder baan, maar met hypotheek… hoeveel anders is dat dan nog in vergelijking met buiten de grot?

Een gevaar of een kans?
Mensen hebben de neiging conflicten te mijden. We weten immers niet wat het ons zal kosten als we de confrontatie aangaan. Dit zorgt ervoor dat we bijvoorbeeld wel over iemand roddelen maar die persoon geen directe feedback of kritiek geven. We laten dan echter ook niet weten wat we nodig hebben of belangrijk vinden en laten kansen op verdieping in de samenwerking liggen. Soms deel je wel wat nodig is maar lijkt het dat het niet gehoord wordt, ook de ander kiest voor ontlopend gedrag…

Een ons wegen
Of we wachten gewoon even af, wie weet lost het zich allemaal vanzelf wel op. Maar we weten ook allemaal dat veel problemen of lastige situaties zichzelf niet oplossen. Het zou kunnen dat een ander probleem belangrijker of urgenter wordt, of dat een collega naar een andere afdeling gaat waardoor je het niet meer met hem/haar hoeft uit te praten, maar is het daarmee dan ook opgelost? Is ons team daarmee vaardiger geworden in overleefgedrag, ontloopgedrag of samenwerken?

Een hint is het halve werk
Aan de positieve kant van de rotonde zitten de hints. “We moeten vaker overleggen”. Goedbedoeld advies om de situatie te verbeteren. Maar niet direct aan een persoon geadresseerd en ook zonder concrete acties en opvolging. Dus de kans is groot dat hints half werk zijn en niet worden opgepakt binnen het team of gehoord worden door de persoon voor wie het eigenlijk bedoeld was. Hints zijn immers vrij om op te pakken of te laten liggen. Het gevolg van hints die niet opgevolgd worden is teleurstelling of frustratie bij de persoon die de hint gaf, waardoor je zomaar alweer aan de andere kant van de rotonde kunt zijn waar de teleurstelling of frustratie wordt gedeeld enkel met anderen.

De adviesfunctie van ‘praten over’
‘Praten over’ kan opluchten, spanning en frustratie wegnemen en advies opleveren om de situatie daarna metde persoon te gaan bespreken. Je vraagt echter pas om advies als je met de ander naar mogelijkheden wilt kijken: “Hoe kan ik de samenwerking met Karel verbeteren?”

De frustratie neemt toe als je moeilijkheden centraal houdt. Voor dat je het weet wordt het dan praten over de ander in de zin van ‘op de man’.  ‘Praten over’ zorgt dan voor een negatieve sfeer, verminderd contact en gaat ‘besmettelijk’ werken; voor dat je het weet is de ergernis breed verspreid.

De richtingwijzer aan
In positieve zin zijn er op de rotonde van het ontlopen drie mogelijkheden: rondjes blijven rijden (nadenken, advies vragen, hints geven, onderzoeken, in overleg gaan en in kaart brengen). Of afslaan met het probleem voor ogen(grenzen aangeven, het conflict niet uit de weg gaan). Of afslaan met een doel voor ogen(in gesprek gaan over de taak en de relatie, wat gaat er goed, wat kan beter, wie doet wat en wanneer evalueren we dat).

Zoals je hierboven kunt lezen zijn er veel mogelijkheden en redenen om op de rotonde van het ontlopen te blijven. Soms maken we in korte tijd rondjes, soms staan we wat langer bij een afslag te twijfelen. Keer op keer zien we in teams dat het voor veel mensen lastig is om echt te kiezen voor een afslag en bijvoorbeeld eerlijk te zijn en feedback te geven. Met de kans dat er meer afstand komt. Praten met de ander is dan het begin van een keuze.

Een afslag genomen
Het vraagt moed om de cirkel te doorbreken. Moed en geloof in een gezamenlijk doel. De problemen in kaart brengen is de tweede stap. Uitspreken wat je nodig hebt van de ander. En dan concrete afspraken maken waar je op terugkomt. Dat geeft de kracht om op te staan, verantwoordelijkheid te nemen, risico te lopen en SAMEN doelen te bereiken.