Ondernemerschap in organisaties: van wantrouwen naar vertrouwen

In Nederland kennen we een rijke cultuur van ondernemerschap. We zien steeds meer mensen die de sprong wagen en een eigen onderneming opzetten, gedreven door passie en de wil om iets op te bouwen. Maar ondernemerschap leeft niet alleen bij ondernemers. Steeds vaker spreken leidinggevenden in organisaties de wens uit om meer ondernemerschap bij hun medewerkers te zien. Medewerkers die proactief kansen zien, creatief zijn, en met dezelfde betrokkenheid werken alsof het hun eigen bedrijf is—dat is een mooi ideaal. Maar in de praktijk zien we vaak een kloof tussen wat leidinggevenden verwachten en wat medewerkers ervaren. Medewerkers geven aan dat ze ruimte missen om te ondernemen, terwijl leidinggevenden graag meer ondernemend gedrag zouden willen zien. Hoe kunnen we die kloof dichten en ondernemerschap binnen de organisatie stimuleren?

Wat verstaan we onder ondernemerschap binnen organisaties?

Ondernemerschap gaat volgens ons over een cyclus van drie stappen die iedere medewerker in elke situatie kan doorlopen: kansen zien, kansen (samen) oppakken, en waarde creëren. Maar wat houdt dit concreet in?

1. Kansen zien
   Ondernemerschap begint met oog hebben voor kansen: mogelijkheden om slimmer, sneller of vernieuwender te werken. Vaak zien we meer mogelijkheden dan we ons realiseren, maar bewustzijn vraagt ruimte. Als medewerkers continu hun to-do’s afwerken zonder enige ademruimte, blijft er weinig mentale ruimte over om creatief te denken of naar nieuwe oplossingen te zoeken. Tijd vrijmaken en ruimte geven voor reflectie en ideeën is cruciaal om medewerkers ondernemend te laten denken.
2. Kansen (samen) oppakken
   Kansen zien is belangrijk, maar ermee aan de slag gaan is de volgende uitdaging. Een idee krijgt pas waarde als er actie op wordt ondernomen. Deze stap vraagt moed, maar wordt haalbaarder wanneer medewerkers samen kansen oppakken. Door ideeën te delen, steun te vinden bij collega’s, en ruimte te vragen voor het experimenteren, stijgt de kans dat een idee daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Samenwerking speelt een cruciale rol in deze fase; ondernemen doe je samen.
3. Waarde creëren
   De laatste stap is het inzetten van de opgepakte kans om waarde toe te voegen aan het team of de organisatie. Waarde kan financieel zijn, maar ook in de vorm van tijdswinst, werkplezier of verbeterde kwaliteit. Hierbij zijn een duidelijke visie en doelen van groot belang om helder te hebben hoe deze nieuwe kans daar waarde aan toe gaat voegen. Door als team of organisatie toegevoegde waarde te creëren, wordt het belang van ondernemerschap zichtbaar en ervaren.

De rol van vertrouwen in ondernemerschap en samenwerking

Samenwerken vergroot de kans dat ideeën tot actie leiden, maar het hart van samenwerking is vertrouwen. Zonder vertrouwen, tussen collega’s en ook tussen leidinggevenden en medewerkers, is het lastig om ondernemerschap te ontwikkelen. Vertrouwen biedt de basis waarop medewerkers verantwoordelijkheid kunnen nemen, risico’s durven nemen, en initiatief tonen zonder bang te zijn voor sancties bij fouten.

Van wantrouwen naar vertrouwen

Vaak is er een bepaalde geschiedenis die wantrouwen voedt: ervaringen die het vertrouwen hebben ondermijnd en die een open dialoog lastig maken. De vraag of iemand tegen kritiek kan, speelt hierin vaak een rol, evenals het gevoel dat het delen van deze geschiedenis onveilig voelt. Toch is het besef er vaak wel dat het niet delen van ervaringen leidt tot afstand en een cultuur van overleven in plaats van samenwerken. De uitdaging is dan ook om de stap te zetten naar dialoog en wederzijdse duidelijkheid. Deze stap maakt het mogelijk om als team ondernemerschap en vertrouwen op te bouwen, door niet alleen te focussen op de taken, maar ook op de samenwerking zelf.

Vertrouwen opbouwen en heldere doelen stellen

Om ondernemerschap te stimuleren, is het cruciaal om vertrouwen op te bouwen en duidelijkheid te creëren. Een goede start is het gezamenlijk bespreken van een aantal kernvragen:

• Wat zijn onze doelen en onze koers?
  Lopen de doelen van de ondernemer en die van de medewerkers synchroon, of zitten er verschillen tussen? Door deze verschillen te bespreken, wordt het mogelijk om gezamenlijk naar een gedeeld doel toe te werken.
• Wie doet wat? En wat moet minimaal gebeuren?
  Wederzijdse verwachtingen helder maken helpt om verantwoordelijkheid te verdelen en prioriteiten vast te stellen. Zo kunnen medewerkers elkaar aanspreken en wordt ‘geen tijd’ maken herkenbaar als een prioriteitskeuze in plaats van een obstakel.
• Waar geven we ruimte voor experimenteren?
  Vertrouwen ontstaat wanneer medewerkers de ruimte krijgen om te leren, ook door te experimenteren en fouten te maken. Afbakening is belangrijk: wat is de grens van een experiment? Door vertrouwen te geven binnen een kader, krijgt ondernemerschap de ruimte om te groeien.

Wanneer we sturen en ondersteunen vanuit vertrouwen in plaats van controleren vanuit wantrouwen, ontstaat een werkcultuur die ondernemerschap mogelijk maakt. Dit is een leerproces, waarin medewerkers en leidinggevenden samen leren om stapsgewijs verantwoordelijkheid te nemen en bij te dragen aan het grotere geheel. Want ondernemerschap binnen organisaties begint met vertrouwen.