Hoe een fout kan leiden tot schuld, de doofpot of groei…

Iedereen maakt fouten… Hoe kan het dan toch dat in situaties waarin iets gruwelijk mis gaat toch niemand schuld bekent? Hoe kan het dat bij een fout iedereen op zoek gaat naar één schuldige, terwijl men weet dat iedereen bij de fout betrokken is en ‘iets’ had kunnen doen? Om dat te kunnen begrijpen spreken wij over drie ‘werelden’ en ook over werelden van verschil. De sfeer in de groep en de mate van vertrouwen bepalen in hoge mate of teamleden de ruimte voelen fouten toe te geven. En of de rest van het team fouten kan zien als leermomenten VOOR HET HELE TEAM. Pas dan wordt zichtbaar dat velen ‘iets’ hadden kunnen doen. Fouten in een overlevende situatie Fouten maken in een groep waar druk op staat, waar mensen met elkaar aan het overleven zijn, levert zelden leerrendement op. Hoe komt dat? Het antwoord is simpel. In een overlevende groep betekent een fout erkennen: de schuld krijgen en ‘verliezen’. Verlies van je ego, reputatie of misschien wel van je baan. Niemand wil dat. Ontkennen en de fout bij de ander neerleggen lijkt dan soms (op de korte termijn en voor jezelf) meer op te leveren: de druk wordt naar een ander verlegd en er hoeft geen extra tijd geïnvesteerd te worden in een verandering. In teams of situaties waarin men met elkaar in gevecht of conflict is zoeken mensen soms ook bewust naar mogelijkheden om een ander te kunnen beschuldigen. Dit zorgt ervoor dat men minder bezig is met zelf goed werk leveren en meer met wat de ander al dan niet doet. Met alle gevolgen voor de (bedrijfs)resultaten van dien! Wanneer de druk wordt opgevoerd op een persoon gaat deze steeds meer in de verdediging en gaat het steeds minder over de inhoud. Let op, een simpele vraag als: ‘Waarom heb je dat zo gedaan?’ kan al voor heel wat druk zorgen bij een ander! Voel het verschil met ‘Wat zouden we hieraan kunnen doen?’ Fouten maken in een ontlopende situatie Fouten maken doet niemand graag en niemand krijgt graag de schuld. In een groep die elkaar ontloopt wordt de schuld niet vastgesteld. De focus is niet op straffen en ook niet op er iets van leren. De fout wordt (met druk op alle betrokkenen) in de doofpot gestopt, gedoogd, genegeerd of met ‘sorry’ weggenomen en ieder gaat zijn eigen weg. In een ontlopende situatie zijn mensen vaak erg druk met ervoor zorgen dat ze geen fouten maken. Dit betekent dat er geen risico’s worden genomen en er ook weinige (persoonlijke) ontwikkeling plaatsvindt. Met alle gevolgen voor de (bedrijfs)resultaten van dien! Fouten maken in een samenwerkende situatie Is een groep hecht, krijgen de teamleden de waardering die hen toekomt EN is er een kraakhelder gezamenlijk doel? Dan wordt het maken en erkennen van fouten de gewoonste zaak van de wereld. ‘Oké, sorry, ik was fout’ leidt dan zelden tot een veroordeling. Het melden van een fout wordt juist gewaardeerd omdat er dan van geleerd kan worden. En het leren van fouten brengt je dichter bij het gezamenlijke doel. De focus ligt op hoe dit kon ontstaan en hoe we als team van de fout kunnen leren, zodat die niet nogmaals gemaakt wordt. Het zorgt voor meer veiligheid, betere prestaties en meer verbinding. Een wereld van verschil met een overlevende en ontlopende situatie. Ook al worden er in samenwerkende groepen ook gewoon fouten gemaakt, het leerrendement zorgt ervoor dat er steeds meer goed gaat. Een echt groeiproces. Met alle gevolgen voor de (bedrijfs)resultaten van dien! Fouten en de politiek In situaties waar belangen tegengesteld (lijken te) zijn, en waar meerdere teams (partijen) een rol spelen, komt het er des te meer op aan of fouten erkend worden. Er zijn helaas genoeg voorbeelden te noemen waar dit niet gebeurt, zoals nu onder meer in de toeslagenaffaire zichtbaar wordt. De reeks van fouten is duidelijk, de aanleiding ook. Zowel de beide Kamers, meerdere kabinetten, de rechtelijke macht en de journalistiek zijn erbij betrokken. Maar niemand greep in of erkende een fout. De schade is dan enorm. Hoe breng je in deze situatie een groeiproces weer goed op gang? Uiteindelijk hebben burgers daar belang bij. En dat is een gezamenlijk doel, het landsbelang, dat dan weer centraal kan komen te staan. Pas dan kan er gekeken worden naar oplossingen en vervolgstappen. Interessant is om je te realiseren dat zolang een (enorme) fout wordt ontkend en in de doofpot gestopt, de weerstand groeit. Bij de toeslagenaffaire dook de pers erop en beten Kamerleden zich erin vast. Met als ‘logisch’ gevolg dat er naar schuldigen wordt gezocht. Maar in hoeverre is er dan nog ruimte om te leren van de gemaakte fouten? En hoeveel aandacht gaat er dan nog naar het oplossen van de situatie? Omgaan met fouten en ervan leren, dat lukt alleen samen. Een nieuwe president roept op tot eenheid. Hij snapt dat samenwerken een voorwaarde is om de problemen van een land aan te kunnen pakken. En hij weet ook dat er tijd nodig is om angst en woede te verwerken en om te zetten in energie voor een nieuwe start. Is het daarvoor nodig dat de gaande president schuldig wordt verklaard en gestraft? Als je de macht krijgt, zijn woede en frustratie dan nog wel een effectief instrument? Kortom: Elk team waarin fouten erkend kunnen worden en men ervan kan en wil leren, heeft de potentie een topteam te zijn of worden.